مدارک ثبت اختراع

ضمائم اظهارنامه شامل تقاضانامه، توصیف، ادعا، خلاصه و نقشه و غیره، درصورت نیاز باید تعیین شود که مدارک ضمیمه اظهارنامه در ماده 6 آئین نامه اجرایی به تفصیل بیان شده است.

ضمائم اظهارنامه بر طبق ماده 6 آئین نامه عبارتند از:

1- توصیف اختراع

2- ادعا یا ادعاهای اختراع

3- خلاصه ای از توصیف اختراع

4- نقشه یا نقشه ها در صورت لزوم

5- مدارک مثبت هویت متقاضی و مخترع

6- درخواست کتبی مبنی بر عدم ذکر اسم مخترع (چنانچه مخترع نخواهد اسم وی ذکر شود)

7- مدارک مربوط به حق تقدم که همزمان باید با تسلیم اظهارنامه یا حداکثر ظرف 15 روز از آن تاریخ تسلیم شود.

8- مدارک نمایندگی در صورتی که تقاضا توسط نماینده قانونی بعمل آید.

1-توصیف اختراع (Description)

همانطور که قبلاً ذکر شد حق اختراع یک قرارداد دو جانبه است که از طرف دولت و قوه حاکمه با مخترع بسته می شود و دولت به مخترع در قبال افشای جزئیات اختراع و کمکی که به توسعه صنعتی و تکنولوژی آن کشور می نماید یک حق انحصاری غالباً 20 ساله برای وی قائل می شود و برای تحقق این عقد دو جانبه متقاضی باید با ذکر جزئیات اختراع خود را توصیف و افشا نماید بنحوی که برای شخصی که دارای مهارت فنی عادی در آن رشته از صنعت است قابلیت بازسازی و اجرا را داشته باشد، بدین ترتیب مقنن وفق بند ج ماده 6 قانون ثبت اختراعات مصوب 1386 دراین راستا مقرر داشته است :

ادعای مذکور در اظهارنامه باید گویا و مختصر بوده و با توصیف همراه باشد به نحوی که برای شخص دارای مهارت عادی در فن مربوط واضح و کامل بوده و حداقل یک روش اجرایی برای اختراع ارائه کند.

ولیکن در تنظیم و تنسیق توصیف اختراع و سایر ضمائم اظهارنامه، کشورها سعی می کنند حتی الامکان از نظر شکلی قواعد خود را با هم یکسان نمایند و در خصوص توصیف اختراع یک سری معیارهای مشترک برای تنظیم آن در نظر گرفته اند که به تفصیل با توجه به آیین نامه اجرایی قانون 1386 به بیان آن می پردازیم.

ماده 10 آئین نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 در خصوص نحوه تنظیم توصیف اختراع مقرر می دارد؛ توصیف اختراع باید صریح و همراه با جزئیات کامل و مشتمل بر نکات زیر باشد:

الف- عنوان اختراع به گونه ای که در اظهارنامه ذکر گردیده است.

در پیاده سازی و تنظیم توصیف نخست عنوان اختراع که ترجیحاً بین 3 تا 10 کلمه است باید در مبدأ توصیف اختراع ذکر شود و غالباً این عنوان عیناً همان عنوان مندرج در اظهارنامه اختراع است.

ب- زمینه فنی اختراع مربوط (BACKGROUND OF ART) یا (THE FILED OF INVENTION)

اختراعات اعم از اینکه مربوط به فرآیند یا فرآورده باشد نوآوری تکنیکی و زمینه فنی آن ممکن است یکی از شاخه های علم مانند مکانیک، الکترونیک، شیمی، متالورژی، برق، سلاح ها، فیزیک، بیوتکنولوژی، مواد زیستی، شیمی آلی، فناوری اطلاعات کشاورزی و … باشند که مخترع باید در ابتدا زمینه فنی اختراع مربوط را بیان نماید.

ج- مشکل فنی و بیان اهداف اختراع:

بطور کلی اختراع به معنی ارائه راه حل نوآورانه برای حل یک مشکل فنی در صنعت است که در قالب فرآیند یا فرآورده متجلی می شود و متقاضی در وهله اول باید بیان نماید که پس از تفکر و تدبر به یک مشکل فنی در رشته ای از صنعت پی برده و برای حل آن مشکل فنی راه حل نوآورانه ای ارائه نموده تا به ذهن مخاطب و کارشناس بررسی کننده اختراع این موضوع کلید بخورد که اختراع محقق شده است و موضوع ادعایی در صورت تحقق سایر شرایط می تواند اختراع محسوب شود فلذا متقاضی باید ابتدا مشکل فنی و اهداف خود از اختراع مورد نظر را بیان کند تا قابلیت اختراعی بودن موضوع محقق شود.

د- دانش فنی پیشین:

بطور کلی مخترع شخصی است که از دانشهای مختلفی که در جامعه وارد حوزه قلمرو عمومی مالکیت شده است استفاده نموده و با این دانش پایه زمینه ایجاد و خلق اختراعات و فناوریهای نو را فراهم می آورد بدین ترتیب متقاضی باید دانش فنی پیشین و سابقه پیشرفت هایی که در رابطه با اختراع ادعایی وجود دارد را بیان نماید به نحوی که برای درک و جدید بودن اختراع کفایت کند پرواضح است که بیان عملکردهای مختلف دانش فنی پیشین و ارزیابی و سنجش آن می تواند به نوعی مبین و روشنگر دانش گذشته باشد و با بررسی دانش موجود به نوآور بودن اختراع پی برده و بطور کلی بیان دانش فنی پیشین برای احراز گام ابتکاری الزامی است و گستره دانش فنی پیشین شامل اطلاعات عمومی و اسناد مکتوب و غیرمکتوب به زبانهای مختلف می تواند باشد.

ه- دانش موجود:

در توصیف اختراع مخترع باید به طور روشن و گویا دانش موجود خود را افشا نماید و به گونه ای دانش موجود خود را تشریح کند که هر کس دارای مهارت فنی عادی، بدون ابتکار خاصی، قادر باشد با بازخوانی دانش موجود اختراع مورد نظر را بسازد و این شرح اختراع باید دقیق و کافی و بطور یکپارچه بیان شود تا افشا کافی و مؤثر و شرط ساخت اختراع (ENABLING) به طور کامل محقق شود و بیان دانش موجود و ارائه راه حل برای مشکل فنی موجود باید بطور مؤثر و کافی تشریح و توصیف شود.

و- توضیح اشکال، نقشه ها و نمودارها در صورت وجود:

به نحوی که یک متخصص در آن زمینه بتواند اختراع را درک و ارتباط اجزای آن را دریابد. ارجاع به شماره هایی که برای بیان ویژگی های اختراع در نقشه آمده است الزامی است.

برای درک بهتر اختراع در صورتیکه، اشکال یا نقشه یا نمودارهایی لازم باشد متقاضی باید آنرا بنحوی که یک متخصص در آن زمینه قادر باشد آنرا دریابد ترسیم و تنظیم نماید و تعبیه این بند نیز به نوعی در راستای افشای کامل و مؤثر اختراع است.

ز- بیان واضح و دقیق مزایای اختراع:

از مقایسه دانش فنی و راه حلهای پیشین برای حل مشکل فنی با دانش و راه حلهای ابداعی موجود مزایای اختراع قابل استخراج و فهم خواهد بود و بیان مزایای اختراع و تشریح آن سرمایه گذاران و تولیدکنندگان و صنعتگران را فرصت خواهد داد تا تکنولوژی مورد ادعا را ارزیابی نموده و درصد توفیق آن در بازار کسب و کار را بیشتر درک نمایند.

ح- توضیح حداقل یک روش اجرایی برای به کارگیری اختراع:

در برخی از قوانین ملی کشورها علاوه بر بیان و توصیف کامل اختراع برای افشای مؤثر اختراع متقاضی باید بهترین روش اجرایی اختراع را نیز توصیف نماید و در آئین نامه به جای بهترین روش اجرایی عبارت حداقل یک روش اجرایی برای بکارگیری اختراع بکار رفته است که متقاضی باید آنرا توضیح دهد.

ت- ذکر صریح کاربرد صنعتی اختراع درصورتیکه ماهیت اختراع گویای این امر نباشد:

کاربرد یا کاربردهای صنعتی اختراع درصورتیکه ماهیت اختراع گویای این امر نباشد باید ذکر شود و درصورت عدم ذکر صریح کاربرد صنعتی در این قسمت و عدم کفایت و گویا بودن این امر در اختراع می تواند زمینه استفاده یا سوءاستفاده از این حق را در آینده برای افراد سودجو و رقبا فراهم آورد.

2-ادعای اختراع (Claims)

ثبت اختراع متقاضی باید ادعاهای اختراع خود را مطابق با قانون ملی محل ثبت تسلیم اداره اختراع نماید و فرمت و نحوه تنظیم آن ممکن است از کشوری به کشور دیگر متفاوت باشد اما یکسری از آیتم های استاندارد شده در بسیاری از قوانین بصورت عام و مشترک است:

توصیف اختراع باید بصورت مختصر و گویا اختراع را افشا کند تا شرط توانمندسازی (ENABLING)، ساخت و تولید اختراع توسط شخصی که دارای مهارت فنی عادی در آن رشته است فراهم گردد تا اینکه شخص دارای مهارت عادی تکنیکی اطلاعات تکنیکی و ادعاهای اختراع را درک نماید و بدون تجربه و تخصص زیاد (EXTRA EXPERIECE) یا فوق العاده آن را دوباره سازی (پیاده سازی) نماید، در توصیف متقاضی چگونگی ساخت اختراع و کابردها و مزایای آن را ذکر می کند ولیکن در ادعای اختراع، متقاضی قلمرو و محدوده حق انحصاری اختراع خود را با بیان ادعاها تعیین می کند و از دیدگاه مالک اختراع ادعاها قلب یک اختراع محسوب می شود چون از این طریق با تعیین قلمرو اختراع خود، میزان حمایت حقوقی خود را نیز بیان می کند فلذا در تنظیم ادعای اختراع باید نکات زیر رعایت شود:

الف– ادعای اختراع باید صریح و منجز بوده و مشروط به تحقق شرایط خاص نباشد و در صورت عدم صراحت و شفافیت امکان سوءاستفاده و نقض حق در آینده برای مالک اختراع محتمل خواهد بود.

ب– اطلاعات مربوط به چگونگی ساخت و استفاده از اختراع باید در توصیف ذکر شود و در ادعاها نباید فراتر از اطلاعات توصیف، موارد بیان و ذکر شود.

ج– تعداد ادعاها باید معقول و متناسب باشد و در چارچوب اصل وحدت اختراع تنظیم شود ولیکن در بسیاری از کشورها در صورتیکه تعداد ادعاها از یک رقمی بالاتر رود بالتبع هزینه های بررسی آن نیز افزایش می یابد و باید با شماره گذاری تعداد ادعاها مشخص باشد.

د– ویژگی ها و مشخصه های فنی قابل حمایت با استفاده از جملات مثبت بیان شود؛ مفهوم مخالف این بند این است که نباید ویژگی های فنی در قالب جملات منفی بیان شود.

هـ – جز در موارد غیرقابل اجتناب از ارجاع به نقشه ها یا توصیف امتناع گردد و تا حد ممکن از به کاربردن عباراتی مانند «همانطورکه در توصیف آمد» یا  «همانطور که در نقشه ها نشان داده شده» خودداری شود و این بند در جهت بیان شفاف و منجز ادعاهای اختراع و تعیین قلمرو حق اختراع است و بکاربردن عبارات مبهم نمی تواند قابل اتکا و دفاع در قبال نقص حق اختراع به شمار رود.

و– در صورتیکه برای فهم ادعا ارجاع به نقشه ضرورت داشته باشد پس از بیان ادعا، شماره صفحه نقشه و علامت مشخص کننده آن در داخل پرانتز ذکر گردد، غالباً در ادعاها پس از ذکر عنصر اختراع و مشخصه فنی آن، برای درک و فهم بهتر اختراع ارجاع به شماره نقشه ای می شود که غالباً سمبل عددی است. برای مثال؛ جک هیدرولیکی (طبق نقشه شماره 1) یا طوقه خارجی جک نقشه (3) وسیله بالابرنده جک (طبقه نقشه 4) نحوه اتصال طوقه خارجی جک با وسیله بالابرنده (نقشه 6) و … حتی الامکان می توان از اطلاعات محاوره روز(عملی) برای تبیین مفاهیم ادعاها نیز استفاده کرد.

ز– مشتمل به شیوه اجرا و مزایای اختراع نباشد.

اطلاعات اختراع که غالباً مبنای تحلیل اختراعات برای دستیابی به تکنولوژی قرار می گیرد اطلاعات منحصر به فرد و طبقه بندی و تفکیک شده است فلذا برای جلوگیری از اطاله کلام و ارائه مطالب تکراری برای تأکید بیشتر، این بند در تنظیم ادعا در آیین نامه مجدداً بیان گردیده است، چون مزایا و شیوه اجرا جای آن در توصیف است، البته قوانین ملی کشورها ممکن است در رویه جاری خود شیوه های مختلفی را در نظر گرفته و در بین آنها عمومیت یابد.

3-خلاصه اختراع

اطلاعات اختراع برخلاف سایر اطلاعات موجود اعم از مقاله و کتاب و فیلم و…، دسته بندی شده و به تفکیک می باشد و متقاضی و محقق و کارشناس بررسی کننده پرونده و غیره با بررسی خلاصه اختراع قادر خواهند بود در کوتاه ترین زمان ممکن، اطلاعات لازم و مفید و مسائل فنی و راه حلهای ارائه شده را بطور مختصر و مفید مطالعه کنند. در تنظیم و پیاده سازی خلاصه اختراع کشورهای مختلف استانداردهای خاصی را تعریف می کنند ولیکن آنچه که به نوعی در بین کشورها رایج است اقلام زیر باشد.

1- مقصود اختراع (OBJECT OF THE INVENTION)

2- برجستگیهای تکنیکی اختراع (FEATURES OF THE INVENTION)

3- زمینه فنی اظهارنامه اختراع (FIELD OF APPLICATION)

4- پیشنهاد جایگزین (چاره دیگر) اگر مقتضی باشد ALTERNATIVE IF APPROPRIATE))

5- مثالها و یا نقشه ها اگر مقتضی باشد.

(examples AND / OR DRAWINGS IF APPROPRIATE)

ولیکن برطبق ماده 13 آئین نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 در خلاصه اختراع باید به شرح ذیل عمل شود:

1- با عنوان اختراع شروع شود.

2- زمینه فنی که اختراع به آن تعلق دارد را تعیین کند تا در جستجوی سوابق اخترع ادعایی مورد استفاده قرار گیرد.

3- مشکل فنی، اساس راه حل ارائه شده برای آن را و همچنین کاربرد یا کاربردهای اصلی اختراع را بطور اجمالی روشن نماید (چونکه در توصیف اختراع این مواردباید به تفصیل بیان شود)

4- درصورت لزوم خلاصه اختراع باید مشتمل به فرمول های شیمیایی یا معادلات ریاضی باشد تا براساس آنها ویژگی های اختراع به بهترین شکل بیان شود.

5- درصورتی که برای توضیح اختراع ارجاع به نقشه ضرورت داشته باشد، پس از توضیح خلاصه هر قسمت باید نشانه های ارجاع دهنده به هریک از نقشه ها در داخل پرانتز ذکر گردد فلذا اگر برای بیان اجمالی اختراع مثالها یا نقشه ها مقتضی باشد باید ضمیمه شود.

6- در خلاصه اختراع بیشتر باید برجستگیهای تکنیکی و فنی اختراع ذکر شود نه مزایا و ارزش اختراع

7- در قوانین ملی بسیاری از کشورها برای میزان وحجم مطالب خلاصه اختراع، معیار و محدودیت تعداد کلمات درنظر گرفته شده است ودر کشور ما باید این بیان بین 70 تا 200 کلمه باشد.

4- نقشه يا نقشه‌ها، در صورت لزوم

چنانچه نقشه ها، نمودارها، و جداول، بخشی از ضمیمه اظهارنامه اختراع باشند در ترسیم آن ها باید نکات زیر رعایت شوند:

الف) در روی کاغذ بادوام و A4و با خطوط پررنگ و یکدست مشکی و غیررنگی کشیده شده و ترجیحاً در رسم آن ها از ابزارهای فنی نقشه کشی استفاده شود.

حداکثر حاشیه اوراق به ترتیب از بالا 2/5 سانتی متر از چپ 1/5 سانتی متر، از راست

2/5 سانتی متر و از پایین 1 سانتی متر باشد

ب) وضوح و شفافیت نقشه ها به نحوی باشد که امکان تکثیر یا تصویر برداری آن میسر شود.

ج) تمام عناصر نقشه یا نمودار دارای مقیاس یکسان باشد مگر آنکه برای فهم اختراع، برجسته نمودن بخش خاصی از نقشه ها و یا نمودار ضروری باشد.

د) تا حد امکان به صورت عمودی در صفحه قرار گیرد؛(کلیه مدارک وضمائم اظهارنامه اعم از توصیف ادعا ،خلاصه ،نقشه ومدارک مثبت هویت متقاضی (کارت ملی )و… به صورت عمودی درصفحه قرارگیرد)

ه) اعداد، حروف و نشانه ها به طور روشن ذکر شده و خوانا باشند.

و) شامل نشانه هایی باشد که در توصیف بتوان به آ نها ارجاع داد.

ز) صفحات باید به ترتیب شماره گذاری شده و ترجیحاً نشان دهنده شماره آن صفحه از کل صفحات باشد.

ح) هیچ توضیحی نباید روی نقشه ها وجود داشته باشد مگر در مورد جداول و نمودارها.

ط) در صورتی که هریک از نقشه ها، نمودارها و جداول در بیش از یک صفحه باشد، کل صفحات باید بدون حذف بخشی از آن ها ، شامل نشانه هایی مستقل از شماره صفحات باشد به نحوی که ارتباط و تمامیت قسمت ها را با یکدیگر روشن سازد.

5- مدارک مثبت هویت متقاضی و مخترع

متقاضی اعم از اینکه حقیقی (طبیعی) یا حقوقی ازقبیل؛شرکتها، دانشگاهها، مؤسسات و پژوهشگاهها باشند باید مدارکی که هویت و موجودیت آنها را اثبات کند راضمیمه اظهارنامه نمایند برای مثال برای افراد (اشخاص حیقیقی) کپی شناسنامه و کارت ملی یا برای اشخاص حقوقی مثلاً شرکتها آگهی تأسیس شرکت در ثبت شرکتها یا برای انجمن های علمی مجوزهای مراجع ذیصلاح و مدارک مثبته قانونی که موجودیت و هویت آنها را تائید و اثبات کنند.

6- درخواست کتبی مبنی بر عدم ذکر اسم مخترع، چنانچه خترع نخواهد اسم وی ذکر شود

یکی از نقاط قوت قانون جدید الزام به ذکر نام مخترع در گواهینامه ثبت اختراع است و بر طبق بند و ماده 5 قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 نام مخترع در گواهینامه اختراع قید می شود مگر اینکه کتباً از اداره مالکیت صنعتی درخواست کند که نامش ذکر نشود و همچنین برطبق ماده 4 ثالث کنوانسیون پاریس مخترع حق دارد که در ورقه اختراع از او به عنوان مخترع نام برده شود فلذا حق معنوی و اخلاقی مخترع (INVENTORSHIP) باید در گواهینامه اختراع منظور شود و تنها درصورت اعراض و صرفنظر خود مخترع از اداره مالکیت صنعتی است که نامش در گواهینامه ذکر نمی شود.

7- مدارک مربوط به حق تقدم

متقاضیانی که بر طبق کنوانسیون پاریس و بموجب حق تقدم مقرر در آن تقاضای حق تقدم در قلمرو سرزمینی یکی از کشورهای عضو کنوانسیون پاریس رامینمایند باید این بند را رعایت کنندتعیین طبقه اختراع براساس طبقه بندی بین المملی اختراع،همانطورکه قبلاً ذکر شد اختراعات باتوجه به موضوع در بخش، زیربخش، گروه و زیرگروه خاص تکنولوژی قرار می گیرند و این طبقه بندی سلسله مراتبی مبنای جستجوی اختراعات و سوابق برای کارشناسان بررسی کننده اختراعات و مخترعین و استفاده کنندگان می باشد .

8-دراک نمایندگی درصورتیکه تقاضا توسط نماینده قانونی عمل آِید

درصورتی که تقاضا توسط نماینده قانونی (وکیل، دارنده یا دارندگان حق امضا برای اشخاص حقوقی و …) به عمل آید مدارک آن باید ضمیمه گردد.

ترتیبات پیاده سازی شکلی ضمایم اظهارنامه

برطبق ماده 17، آئین نامه اجرایی :

“ماده17ـ سایر ضمائم اظهارنامه، به جز نقشه، نمودار و جدول، باید روی کاغذ دارای قطع A4 درج و نکات ذیل در مورد آن‌ها مراعات گردد.”

1ـ متن آن‌ها به صورت تایپ شده ارائه گردد و فاصله بین سطور بیش از 1/5 سانتی‌متر نباشد.

2ـ فرمول‌های شیمیایی و ریاضی ممکن است به صورت دستی نوشته شوند.

3ـ صفحات باید دارای حاشیه 3 سانتی متری در بالا و سمت راست و 2 سانتی‌متری از پایین و سمت چپ باشند.

4ـ شماره‌گذاری صفحات، باید به عدد فارسی و به نحوی باشد که شروع قسمت توصیف اختراع با شماره یک آغاز و به ترتیب تا پایان ادعاها و خلاصه اختراع شماره ‌گذاری شود چنانچه اظهارنامه همراه با نقشه، نمودار و جدول باشد ابتدای آن‌ها باید باشماره‌های جدید از یک شماره‌گذاری شوند.

5ـ اوراق نباید تا خورده و پاره شده باشند و فقط یک روی کاغذ نوشته می‌شود.ذکرودرج تعداد صفحات توصیف ادعاها خلاصه برای جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده احتمالی در آینده متقاضی باید تعداد صفحات توصیف ،ادعا، خلاصه و نقشه ها را که منشا ایجاد حق تقدم نیز می باشند را ذکر کند و شماره گذاری صفحات نیز باید به عدد فارسی و به نحوی باشد که شروع صفحات توصیف اختراع با شماره یک آغاز و به ترتیب تا پایان ادعاها و خلاصه اختراع شماره گذاری شود چنانه اظهارنامه همراه با نقشه، نمودار و جدول باشد ابتدای آنها باید با شماره های جدید از یک شماره گذاری شوند.