علامت تجاری چیست؟

تعریف علامت تجاری : علامت یعنی هر نشان قابل رؤیتی که بتواند کالاها یا خدمات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز سازد.

حق استفاده انحصاری از یک علامت به کسی اختصاص دارد که آن علامت را طبق مقررات این قانون (قانون ثبت علائم تجاری در ایران) به ثبت رسانده باشد.

انواع علائم تجاری

علامت تجاری: علامتی که برای تشخیص کالاهایی که توسط شخص یا بنگاه خاص تولید شده اند بکار می رود.

علامت خدماتی: علامتی که برای تشخیص خدماتی که شخص یا بنگاه خاص ارائه می دهند بکار می رود.

علامت جمعی: علامتی که برای تشخیص کالاها یا خدمات تولید شده یا ارائه شده توسط اعضاء یک اتحادیه یا انجمن بکار می رود.

علامت گواهی کننده: علامتی که برای تشخیص کالاها یا خدماتی بکار می روند که مجموعه ای از موازین خاص را رعایت می کنند و توسط مقام گواهی کننده گواهی شده اند.

علامت مشهور: علامتی که در بازار مشهور محسوب و در نتیجه این شهرت از حمایت بیشتری برخوردار می شوند.

علامت خدماتی چیست؟

علامت خدماتی از نظر ماهیت به علامت تجاری بسیار شباهت دارد. هر دوی آنها علائم مشخص کننده هستند. علائم تجاری، کالاهای یک شخص را از کالاهای سایر اشخاص متمایز می کنند در حالیکه علائم خدماتی همین کار را در خصوص خدمات انجام می دهند. خدمات ممکن است به شکلهای مختلف باشند مانند خدمات مالی، بانکی، مسافرتی، تبلیغاتی یا تآمین مواد خوراکی و آشامیدنی. علائم خدماتی را طبق همان شرایط و مقررات مربوط به علائم تجاری میتوان ثبت، تمدید، ابطال، انتقال و یا اجازه استفاده از آنها را به سایرین واگذار کرد.

علائم جمعی کدامند؟

علائم جمعی بطور کلی به انجمن ها یا تعاونی هایی تعلق دارند که اعضاء آن می توانند از علامت جمعی برای فروش محصولات خود استفاده کنند. انجمن مورد نظر عموماً مجموعه ای از ضوابط را برای استفاده از علامت جمعی مقرر می کند (مانند موازین کیفی) و به شرکتها اجازه می دهد در صورتی که این موازین را رعایت کرده باشند از آن علامت استفاده کنند. علائم جمعی می توانند روشی موثر برای فروش مشترک محصولات گروهی از بنگاهها و مؤسسات باشند که ممکن است شناسایی علائم انفرادی آنها توسط مصرف کنندگان و یا توزیع آنها توسط توزیع کنندگان عمده دشوار باشد. طبق تعریف قانون، علامت جمعی یعنی هر نشان قابل رؤیتی که با عنوان علامت جمعی در اظهارنامه ثبت معرفی شود و بتواند مبدأ و یا هرگونه خصوصیات دیگر مانند کیفیت کالا یا خدمات اشخاص حقیقی و حقوقی را که از این نشان تحت نظارت مالک علامت ثبت شده جمعی استفاده میکنند متمایز سازد.

مثال: علامت جمعی MELINDA توسط ۵۲۰۰ عضو تعاونی تولیدکنندگان سیب در منطقه Valle di Non و Valle di sole در ایتالیا استفاده می شود که کنسرسیوم ملیندا را در سال ۱۹۸۹ تآسیس کردند.

علائم گواهی کننده کدامند؟

علائم گواهی کننده برای رعایت موازین مشخص ثبت می شوند ولی به عضویت در هیچ انجمن یا تعاونی محدود نیستند. هر شخصی که محصولات او موازین مقرر خاص را رعایت کرده باشد میتواند از این علائم استفاده کند. در بسیاری از کشورها تفاوت اصلی بین علائم اصلی و علائم گواهی کننده در این است که علائم جمعی فقط توسط گروه خاصی از بنگاه ها و مؤسسات بکار می روند مثلاً اعضاء یک انجمن در حالیکه هر شخصی که موازین مقرر شده توسط مالک علامت گواهی کننده را رعایت کند می تواند از آن استفاده نماید.

یکی از الزامات مهم علائم گواهی کننده این است که مؤسسه یا بنگاهی که تقاضای ثبت را تسلیم میکند «صلاحیت گواهی کردن» محصولات مورد نظر را داشته باشد.

مثال: نشان Woolmark علامت (گواهی کننده) تجاری ثبت شده توسط شرکت وول مارک است. نشان Woolmark نماد تضمین کیفیت محصولاتی است که بر آنها الصاق می شود و از صد درصد پشم نو تهیه شده اند و تمام خصوصیات عملکردی که شرکت وول مارک مقرر کرده است را رعایت می کنند. این نشان در بیش از ۱۴۰ کشور ثبت شده است و اجازه بهره برداری از آن در ۶۷ کشور به تولیدکنندگانی داده شده است که قادر هستند موازین کیفی را رعایت کنند.

علائم مشهور کدامند؟

علائم مشهور علائمی هستند که مقامات صلاحیتدار کشوری که حمایت در آنجا درخواست شده است آن را مشهور تلقی می کنند. علائم مشهور عموماً از حمایت قویتری برخوردارند. برای مثال، علائم مشهور حتی اگر در قلمرو یک کشور ثبت نشده باشند (یا حتی استفاده نشده باشند) نیز حمایت میشوند. بعلاوه، درحالیکه علائم بطور کلی در مقابل علائمی که بطور گمراه کننده ای مشابه هستند تنها در صورتی حمایت می شوند که برای کالاهای یکسان یا مشابه بکار روند، اگر برخی شرایط رعایت شوند. علائم مشهور در مقابل علائمی که بطور گمراه کننده ای مشابه هستند و حتی برای محصولات غیرمشابه بکار میروند نیز حمایت می شوند. مقصود اصلی این حمایت مضاعف این است که از سوءاستفاده شرکتها از شهرت علائم مشهور و یا لطمه زدن به شهرت یا سرقفلی آنها جلوگیری شود.

مثال:فرض کنید WONDERCOLA علامت مشهوری برای نوشیدنی های غیرالکلی است. شرکت WONDERCOLA INC در کشورهائی که علائم مشهور از حمایت مضاعف برخوردار هستند و این علامت برای نوشیدنی های غیرالکلی در آن کشورها معروف است به طور خودکار از حمایت لازم برخوردار خواهد شد. این حمایت برای کالاها و خدمات غیرمرتبط نیز وجود دارد. یعنی اگر شرکت دیگری تصمیم بگیرد محصولات دیگری از تی شرت گرفته تا عینک آفتابی را با علامت WONDERCOLA عرضه کند باید اجازه شرکت Wondercola Inc را کسب کند یا بدلیل نقض حقوق علائم تجاری خطر مورد شکایت قرار گرفتن را به جان بخرد.

استفاده ازعلائم تجاری 

آیا میتوانید یک علامت تجاری را بدون استفاده از آن ثبت کنید؟

قبل از اینکه از علامت تجاری استفاده کنید می توانید تقاضای ثبت آن را تسلیم کنید ولی برخی کشورها تا زمانیکه مدارک دال بر استفاده از علامت ارائه نشوند، از ثبت علامت امتناع می کنند (مثلاً ایالات متحده). در بسیاری از کشورها، ثبت علامت تجاری ای که طی مدت زمان خاص (عموماً ۳ تا ۵ سال) پس از ثبت استفاده نشود، قابل ابطال خواهد بود. این یعنی ممکن است حقوق خود در علامت تجاری تان را از دست بدهید.

چگونه باید از علائم تجاری در تبلیغات استفاده کنید؟

اگر علامت شما با طرح یا نوع خاص حروف ثبت شده است، مطمئن شوید علامت تجاری شما به همان صورتی استفاده شود که به ثبت رسیده است. کاربرد آن را از نزدیک پایش کنید چون برای وجهه محصولات شما این امر بسیار حیاتی است. همچنین اجتناب از استفاده از علامت تجاری به صورت یک فعل یا اسم نیز بسیار مهم است چون ممکن است مصرف کنندگان تصور کنند علامت شما واژه ای عام است.

آیا شرکت شما می تواند از یک علامت تجاری برای محصولات مختلف استفاده کند؟

علائم تجاری را می توان برای رشته های مختلف محصولات یک شرکت به کار برد. هر شرکت بر اساس استراتژی انتخاب و کاربرد علائم تجاری خود تصمیم می گیرد آیا فقط از یک علامت تجاری برای تمام محصولاتش استفاده کند یا خیر و هرگاه محصول جدیدی تولید شود آن را نیز با همان علامت معرفی کند یا اینکه برای هر یک از محصولاتش از علامت تجاری متفاوت استفاده کند.

کاربرد علامت موجود برای محصولات جدید باعث می شود محصول جدید بتواند از وجهه و شهرت علامت مزبور که قبلاً بوجود آمده است استفاده کند. با این حال، استفاده از یک علامت جدید، که به محصول جدید ارتباط بیشتری داشته باشد و فقط برای آن بکار رود نیز ممکن است مفید باشد و شرکت را قادر خواهد کرد محصولات جدید را برای گروه خاص مصرف کنندگان به کار ببرد (مثلاً کودکان، نوجوانان و غیره) یا وجهه خاصی برای محصول جدید به وجود آورد. بسیاری از شرکتها نیز تصمیم می گیرند علامت جدید را به همراه علامت قدیمی بکار برند (مثلاً NUTELLA که معمولاً با FERRERO بکار می رود.)

شرکتهای مختلف راهبردهای گوناگون اتخاذ می کنند. انتخاب شما هر چه باشد، باید مطمئن شوید علامت تجاری تان برای تمام کالاها و یا خدماتی ثبت شود که برای آنها بکار می رود یا در آینده بکار خواهد رفت.

هنگام استفاده از علائم تجارتی در اینترنت چه مواردی باید مدنظر گرفته شوند؟

استفاده از علائم تجاری در اینترنت مشکلات حقوقی بحث انگیزی را بوجود آورده است که راه حل متحدالشکل یا ساده ای برای آنها وجود ندارد. یکی از مشکلات مهم از این واقعیت نشآت می گیرد که حقوق علائم تجاری به یک قلمرو جغرافیائی خاص محدود هستند (یعنی فقط در کشور یا منطقه ای حمایت می شوند که علامت در آنجا ثبت شده یا استفاده می شود.) در حالیکه اینترنت تمام جهان را پوشش می دهد. این امر هنگام حل اختلاف میان اشخاص یا کشورهائی که بطور مشروع مالکیت علائم تجاری یکسان یا مشابه را برای کالاها یا خدمات یکسان یا مشابه در کشورهای مختلف در اختیاردارند مشکلاتی بوجود می آورد. قوانین مربوط به این حوزه در حال تدوین و تهیه هستند و نحوه برخورد با این موضوع ممکن است در کشورها یکسان نباشد.

نام دامنه (Domain Name) چیست و با علائم تجاری چه ارتباطی دارد؟

مشکل مهم به تعارض علائم تجاری با نام های دامنه مربوط می شود. نامهای دامنه نشانی های اینترنتی هستند و عموماً برای یافتن وب سایت ها از آنها استفاده می شود. برای مثال، نام دامنه wipo.int برای یافتن وب سایت وایپو به نشانی www.wipo.int بکار می رود.

با گذر زمان نامهای دامنه به علامت شناسائی هویت کسب و کارها تبدیل شده اند و بدین ترتیب با علائم تجاری تعارض پیدا کرده اند. اغلب، قوانین ملی یا دادگاه ها ثبت علامت تجاری متعلق به شرکت یا شخص ثالث بعنوان نام دامنه را نقض حقوق علائم تجاری تلقی می کنند که عموماً سرقت اینترنتی نامیده می شود. اگر چنین موردی روی دهد، کسب و کار شما نه تنها مجبور خواهد شد نام دامنه را باطل یا منتقل کند بلکه ممکن است مجبور شود خسارت یا جریمه ای سنگین بپردازد. بنابراین، انتخاب نام دامنه که علامت تجاری شرکت دیگری نباشد و بویژه علامت تجاری مشهور نباشد موضوعی بسیار مهم است. به منظور اینکه متوجه شوید  آیا یک علامت تجاری خاص مورد حمایت قرار دارد، می توانید بطور مستقیم با ادارات ملی یا منطقه ای ثبت علائم تجاری تماس بگیرید که بسیاری از آنها در پایگاههای داده های علائم تجاری قابل جستجو هستند.

از طرفی، اگر شخص یا شرکت دیگری در نام دامنه خود از علامت تجاری شرکت شما استفاده کند یا سرقت اینترنتی انجام دهد می توانید برای توقف سوء استفاده و یا نقض حق شرکت تان اقدام کنید. در اینصورت، یکی از گزینه هائی که در اختیار دارید استفاده از تشریفات اداری آنلاین وایپو برای حل اختلاف مربوط به نامهای دامنه خواهد بود که از محبوبیت خاصی برخوردار است و در http://www.wipo.int/amc/en/domains موجود است. این وب سایت وایپو شامل مدل شکایت و هممچنین اندیکس حقوقی هزاران پرونده نام دامنه وایپو است که درباره آنها تصمیم گیری شده است.

آیا می توانید اجازه بهره برداری از علامت تجاری خود را به سایر شرکتها تفویض نمائید؟

اجازه استفاده از علامت تجاری را می توان به دیگران تفویض نمود. در این صورت، مالک علامت تجاری کماکان مالک آن باقی می ماند و فقط موافقت خود را درباره استفاده از علامت تجاری توسط یک یا چند شرکت ثالث اعلام می کند. این کار معمولاً در مقابل پرداخت حق الامتیاز انجام می شود و شامل رضایت مالک علامت تجاری است که معمولاً در یک موافقت نامه اجازه بهره برداری قید می شود. بسته به ماهیت موافقت نامه، دهنده اجازه بهره برداری کمی کنترل بر گیرنده اجازه استفاده اعمال می کند تا تضمین شود کیفیت موردنظر حفظ می شود.

در عمل، اجازه های بهره برداری از علامت تجاری در چارچوب موافقت نامه های بهره برداری جامع تر تفویض می شوند، از قبیل موافقت نامه های نمایندگی یا موافقت نامه های شامل تفویض اجازه بهره برداری از سایر حقوق مالکیت معنوی مانند اختراعات، دانش فنی و میزان خاصی از معاضدت های فنی برای تولید محصول خاص.

موافقت نامه های نمایندگی با علائم تجاری چه ارتباطی دارند؟

اعطاء اجازه بهره برداری از یک علامت تجاری عنصر مرکزی موافقت نامه های نمایندگی است. در موافقت نامه های نمایندگی میزان کنترل مالک علامت تجاری بر نماینده عموماً بیشتر از موافقت نامه های استاندارد بهره برداری از علائم تجاری است. در صورت نمایندگی، دهنده نمایندگی به شخص ثالث (نماینده) اجازه می دهد از روش انجام کسب و کارش (شامل علائم تجاری، دانش فنی، خدمات مشتریان، نرم افزار، دکوراسیون فروشگاه و غیره) طبق مجموعه ای از موازین و مقررات و در مقابل دریافت امتیاز استفاده کند.

مثال: رستورانی که انواع خوراک مرغ می فروشد از علامت تجاری NANDO’S استفاده می کند. این رستوران سیستمی برای تهیه و فروش این محصولات تهیه کرده که به تعداد زیاد و بصورت یک شکل فروخته می شوند. این سیستم شامل عوامل مختلف است که در موفقیت رستوران NANDO’S نقش دارند شامل دستور تهیه و روش تهیه خوراک که باعث تولید محصولی می شود که دارای کیفیت ثابت و هماهنگ است، طرح یونیفرم کارمندان، طرح ساختمان، طرح بسته بندی، مدیریت و سیستمهای حسابداری.NANDO’S دانش و تجربه خود را به نمایندگان خود منتقل می کند و حق نظارت و کنترل بر نمایندگی های محلی را برای خود حفظ می کند. به عنوان جزء حیاتی موافقت نامه نمایندگی، نمایندگان همچنین مجاز و موظف خواهند بود از علامت تجاری NANDO’S استفاده کنند.

آیا برای فروش یا انتقال مالکیت علامت تجاری شرکت شما به غیر محدودیتی وجود دارد؟

امکان فروش یا انتقال مالکیت یک علامت تجاری بطور مستقل از کسب و کاری که مالک آن است روز به روز افزایش می یابد. در صورت فروش یا انتقال مالکیت یک علامت تجاری، ممکن است تسلیم نسخه ای از موافقت نامه یا بخشهایی از آن به اداره ثبت علائم تجاری الزامی باشد.

آیا به ثبت تغییرات کوچک در علامت تجاری شما نیاز است؟

بسیاری از علائم تجاری، شامل برخی از مشهورترین آنها طی سال های متمادی کمی تغییر یافته یا متحول شده اند تا وجهه شرکت مدرن تر شود یا رسانه جدید تبلیغاتی بکار گرفته شود. علائم ممکن است تغییر یابند، ولی شرکت شما باید مراقب باشد و با ادارات ثبت علائم تجاری مربوط یا وکیل ثبت علائم تجاری در خصوص اینکه تغییری خاص مستلزم تسلیم تقاضانامه جدید و پرداخت هزینه مقرر است یا خیر مشورت کند.

اجرای حقوق علائم تجاری

اگر علامت تجاری کسب و کار شما بدون اجازه توسط سایرین استفاده می شود، چه کار باید کرد؟

وظیفه اجرای حقوق ناشی از ثبت علائم تجاری عمدتاً به عهده مالک علامت تجاری است. شرکت شما بعنوان مالک علامت تجاری باید هر نوع مورد نقض حق را شناسائی کند و در مورد اقداماتی که باید برای اجرای حقوق علائم تجاری اتخاذ شوند تصمیم گیری کند.

اگر فکر می کنید شخصی حقوق علائم تجاری شما را نقض می کند، کسب نظر و مشورت تخصصی همیشه کاری مفید است. وکیل مالکیت معنوی مناسب ترین شخصی است که اطلاعات مربوط به گزینه های موجود در کشور شما و احتمالاً در کشورهای همجوار را در اختیار شما قرار خواهد داد تا بتوانید علیه جعل و نقض حق اقامه دعوی نمائید و در خصوص نحوه اجرای حقوقتان راهنمایی و مشاوره لازم را در اختیارتان قرار خواهد داد.

اگر حقوق علائم تجارتی شما نقض می شود، ممکن است به عنوان گام اول به شخصی که حقوق شما را نقض می کند نامه ای ارسال کنید (که عموماً اخطاریه نامیده می شود) و وی را از وجود طرح احتمالی دعوی مطلع کنید. برای تنظیم این نامه توصیه می شود به یک وکیل علائم تجاری مراجعه نمائید.

اگر کسب و کار شما معتقد است نقض حق بصورت عالمانه انجام می شود و محل فعالیتهای ناقض حق را می شناسید، می توانید با کمک وکیل علائم تجاری با دریافت دستور جستجو و توقیف به طور غیرمنتظره عمل کنید (معمولاً این دستور از دادگاه صالح یا پلیس دریافت می شود) و بدون اعلام قبلی به شرکت یا شخص ناقض حق حمله کنید.

شخص ناقض حق ممکن است بنابر دستور مقامات قضائی ملزم شود هویت افرادی که به تولید و توزیع کالاها و خدمات جعلی مشغولند و همچنین کانالهای توزیع آنها را به شما اطلاع دهد. مقامات قضائی ممکن است بنابر درخواست شما بعنوان عامل موثر بازدارنده نقض حق دستور دهند کالاها یا مواد جعلی منهدم شوند یا از مجاری تجاری بدون دریافت هیچگونه مبلغی خارج شوند.

به منظور جلوگیری از واردات کالاهای دارای علامت تجاری جعلی، مالکین علائم تجاری در بسیاری از کشورها می توانند از طریق مقامات ملی گمرکی در مرزهای بین المللی اقدامات لازم را اتخاذ کنند. شرکت شما بعنوان مالک علامت تجاری ممکن است کمک مقامات گمرکی را در مرز جویا شود یعنی قبل از اینکه کالاهای جعلی در کشور مورد نظر توزیع شوند. کمک گمرک عموماً مستلزم پرداخت هزینه مقرر خواهد بود که در مورد آن می توانید با مقامات گمرکی مربوط تماس بگیرید.

در برخی موارد، داوری یا میانجیگری راهی مؤثر برای پرداختن به موضوع نقض حق است. داوری عموماً دارای این امتیاز است که در مقایسه با رسیدگی در دادگاه ارزانتر و رسمیت کمتری دارد و مدت زمان کوتاهتری طول می کشد. همچنین اجرای رای داوری در سطح بین المللی بسیار آسان تر است. امتیاز میانجیگری در این است که طرفین فرآیند حل اختلاف را کنترل می کنند. بنابراین این کار می تواند به روابط تجاری خوب با سایر شرکتها و اشخاص که شرکت شما ممکن است مایل باشد در آینده با آنها همکاری کند کمک خواهد کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص داوری و میانجیگری به وب سایت مرکز داوری و میانجیگری وایپو به نشان http://www.wipo.int/amc/en/arbitration مراجعه نمائید.

چگونه می توانید علامت تجاری تان را در خارج از کشور ثبت کنید؟

پس از اینکه علامت تجاری شرکت تان را در کشوری که شرکت شما در آنجا قرار دارد (کشور مبداء) ثبت کردید ۳ روش عمده برای ثبت علامت تان در سایر کشورها وجود دارد.

مسیر ملی:

با تسلیم تقاضانامه ثبت، که باید به زبان رسمی کشور مورد نظر تنظیم شود و پس از پرداخت هزینه مقرر به اداره ثبت علائم کشوری که قصد دارید علامت شما در آنجا حمایت شود می توانید علامت تجاری خود را تقاضا کنید. برخی از کشورها ممکن است از شما بخواهند از خدمات وکیل علامت تجاری محلی استفاده کنید.

مسیر منطقه ای:

اگر مایلید کسب حمایت را در کشورهایی تقاضا کنید که عضو سیستم منطقه ای علامت تجاری هستند می توانید ثبت علامت تجاری در قلمرو کشورهای عضو را تسلیم کنید. به این منظور تقاضانامه مربوط را باید به اداره منطقه ای تسلیم کنید. ادارات منطقه ای ثبت علائم تجاری عبارتند از:

*اداره منطقه ای مالکیت صنعتی آفریقا

*اداره ثبت علائم تجاری بنلوکس

*اداره هماهنگ سازی بازارهای داخلی اتحادیه اروپائی

*سازمان مالکیت معنوی آفریقا

مسیر بین المللی:

اگر کشور شما عضو سیستم مادرید است و علامت تجاری شما در کشور شما ثبت شده یا تقاضای ثبت آن تسلیم شده است، می توانید از سیستم مادرید (که توسط وایپو اجرا می شود) برای ثبت علامت تجاری در بیش از 116 کشور که در این سیستم عضو هستند استفاده کنید.

امتیازات استفاده از سیستم مادرید

امتیازات مهم استفاده از سیستم مادرید عبارت هستند از اینکه مالک علامت تجاری می تواند آن را در تمام کشورهای عضو سیستم ثبت کند و به این منظور:

*فقط یک تقاضانامه تسلیم خواهید کرد.

*تقاضانامه فقط به یک زبان خواهد بود.

*مشمول پرداخت یک سری هزینه و رعایت فقط یک سری مهلت های خاص خواهد بود. پس از آن، ثبت بین المللی را می توان با یک تشریفات واحد تمدید کرد.

اطلاعات بیشتر در خصوص ثبت بین المللی را می توانید از اداره ثبت علائم تجاری کشور شما یا در وب سایت وایپو به نشانی http://www.wipo.int/madrid کسب کنید.