قانون ثبت اختراعات

ماده ۱- اختراع نتيجه فکر فرد يا افراد است که براي اولين بار فرآيند يا فرآورده اي خاص را ارائه مي کند و مشکلي را در يک حرفه، فن، فناوري، صنعت و مانند آنها حل مي نمايد.

ماده ۲- اختراعي قابل ثبت است که حاوي ابتکار جديد و داراي کاربرد صنعتي باشد. ابتکار جديد عبارت است از آنچه که در فن يا صنعت قبلي وجود نداشته و براي دارنده مهارت عادي در فن مذکور معلوم و آشکار نباشد و از نظر صنعتي، اختراعي کاربردي محسوب شود که در رشته اي از صنعت قابل ساخت يا استفاده باشد. مراد از صنعت، معناي گسترده آن است و شامل مواردي نظير صنايع دستي، کشاورزي، ماهيگيري و خدمات نيز مي شود.

ماده ۳- گواهينامه اختراع سندي است که اداره مالکيت صنعتي براي حمايت از اختراع صادر مي کند و دارنده آن مي تواند از حقوق انحصاري بهره مند شود.

ماده ۴- موارد زير از حيطه حمايت از اختراع خارج است:

الف- کشفيات، نظريه هاي علمي، روشهاي رياضي و آثار هنري

ب- طرح ها و قواعد يا روشهاي انجام کار تجاري و ساير فعاليتهاي ذهني و اجتماعي

ج- روشهاي تشخيص و معالجه بيماريهاي انسان يا حيوان

اين بند شامل فرآورده هاي منطبق با تعريف اختراع و مورد استفاده درروش هاي مزبور نمي شود

د- منابع ژنتيک و اجزاء ژنتيک تشکيل دهنده آنها و همچنين فرآيندهاي بيولوژيک توليد آنها

ه- آنچه قبلاً در فنون و صنايع پيش بيني شده باشد

فن يا صنعت قبلي عبارت است از هر چيزي که در نقطه اي از جهان از طريق انتشار کتبي يا شفاهي يا از طريق استفاده عملي و يا هر طريق ديگر، قبل از تقاضا و يا در موارد حق تقدم ناشي از اظهارنامه ثبت اختراع، افشاء شده باشد.

در صورتي که افشاء اختراع ظرف مدت شش ماه قبل از تاريخ تقاضا يا در موارد مقتضي قبل از تاريخ حق تقدم اختراع صورت گرفته باشد، مانع ثبت نخواهد بود.

و- اختراعاتي که بهره برداري از آنها خلاف موازين شرعي يا نظم عمومي و اخلاق حسنه باشد.

ماده ۵- چگونگي ذکر نام مخترع در گواهينامه اختراع و نحوه تعلق حق اختراع ثبت شده به شرح زير است:

الف- حقوق اختراع ثبت شده منحصراً به مخترع تعلق دارد.

ب- اگر افرادي به صورت مشترک اختراعي کرده باشند، حقوق ناشي از اختراع مشترکاً به آنان تعلق مي گيرد.

ج- هرگاه دو يا چند نفر، مستقل از ديگري اختراع واحدي کرده باشند شخصي که اظهارنامه ، اختراع خود را زودتر تسليم کرده و يا در صورت ادعاي حق تقدم هر کدام بتوانند اثبات کنند که در تاريخ مقدم اظهارنامه خود را به صورت معتبر تسليم کرده اند، مشروط بر اين که اظهارنامه مذکورمسترد يا رد نگرديده يا مسکوت گذاشته نشده باشد، حق ثبت اختراع را خواهند داشت.

د- حقوق ناشي از اختراع ثبت شده قابل انتقال است و در صورت فوت صاحب حق به ورثه او منتقل مي شود.

ه- در صورتي که اختراع ناشي از استخدام يا قرارداد باشد، حقوق مادي آن متعلق به کارفرما خواهد بود، مگر آن که خلاف آن در قرارداد شرط شده باشد.

و- نام مخترع در گواهينامه اختراع قيد مي شود مگر اين که کتباً از اداره مالکيت صنعتي درخواست کند که نامش ذکر نشود . هرگونه اظهار يا تعهد مخترع مبني بر اين که نام شخص ديگري به عنوان مخترع قيد گردد، فاقد اثر قانوني است.

ماده ۶- اظهارنامه ثبت اختراع که به اداره مالکيت صنعتي داده مي شود، بايد موضوعي را که حمايت از آن درخواست مي شود، تعيين کرده و به فارسي تنظيم شود، داراي تاريخ و امضاء بوده و خواسته، توصيف ادعا، خلاصه اي از توصيف اختراع و در صورت لزوم نقشه هاي مربوطه را در بر داشته باشد. هزينه هاي ثبت اظهار نامه از درخواست کننده ثبت دريافت مي شود.

در تنظيم و تسليم اظهارنامه بايد موارد زير رعايت شود:

الف – نام و ساير اطلاعات لازم در خصوص متقاضي، مخترع و نماينده قانوني او، در صورت وجود و عنوان اختراع در اظهارنامه درج شود.

ب- در مواقعي که متقاضي شخص مخترع نيست، مدارک دال بر سمت قانوني وي همراه اظهارنامه تحويل گردد.

ج- ادعاي مذکور در اظهارنامه، گويا و مختصر بوده و با توصيف همراه باشد، به نحوي که براي شخص داراي مهارت عادي در فن مربوط واضح و کامل بوده و حداقل يک روش اجرايي براي اختراع ارائه کند. خلاصه توصيف فقط به منظور ارائه فني است و نمي توان براي تفسير محدوده حمايت به آن استناد کرد.

ماده ۷- متقاضي ثبت اختراع تا زماني که اظهارنامه او براي ثبت اختراع قبول نشده است مي تواند آن را مسترد کند.

ماده ۸- اظهارنامه بايد فقط به يک اختراع يا به دسته اي از اختراعات مرتبط که يک اختراع کلي را تشکيل مي دهند مربوط باشد. در اختراع کلي ذکر نکردن ارتباط اجزاء آن موجب بي اعتباري گواهينامه اختراع مرتبط نمي شود.

متقاضي مي تواند تا زماني که اظهارنامه وي مورد موافقت قرار نگرفته است:

الف- اظهارنامه خود را اصلاح کند، مشروط بر آن که از حدود اظهارنامه نخست تجاوز نکند.

ب- آن را به دو يا چند اظهارنامه تقسيم کند. اظهارنامه تقسيمي بايد داراي تاريخ تقاضاي اوليه بوده و در صورت اقتضاء مشمول حق تقدم اظهارنامه نخستين است.

ماده ۹- متقاضي مي تواند همراه با اظهارنامه خود، طي اعلاميه اي حق تقدم مقرر در کنوانسيون پاريس براي حمايت از مالکيت صنعتي مورخ ۱۲۶۱ هجري شمسي (۲۰ مارس ميلادي ) و اصلاحات بعدي آن را درخواست نمايد. حق تقدم مي تواند بر اساس يک يا چند اظهارنامه ملي يا منطقه اي يا بين المللي باشد که در هر کشور يا براي هر کشور عضو کنوانسيون مذکور تسليم شده است .

در صورت درخواست حق تقدم:

الف- اداره مالکيت صنعتي از متقاضي مي خواهد ظرف مدت معين، رونوشت اظهارنامه اي را ارائه دهد که توسط مرجع ثبت اظهارنامه اي که مبناي حق تقدم است، گواهي شده باشد.

ب- با پذيرش درخواست حق تقدم حمايتهاي مذکور در کنوانسيون پاريس شامل آن خواهد بود.

در صورت عدم مراعات شرايط مندرج در اين ماده و مقررات مربوط به آن، اعلاميه مذکور کان لم يکن تلقي مي شود.

ماده ۱۰- بنا به درخواست اداره مالکيت صنعتي، متقاضي بايد شماره و تاريخ اظهارنامه اختراعي را که در خارج تسليم کرده و عيناً و ماهيتاً مربوط به اختراع مذکور در اظهارنامه تسليم شده به اداره مالکيت صنعتي است، ارائه دهد.

همچنين با درخواست اداره مالکيت صنعتي متقاضي بايد مدارک زير را به اداره مذکور تسليم کند:

الف- تصوير هر گونه نامه و اخطاريه اي که متقاضي در مورد نتايج بررسي هاي انجام شده در خصوص اظهارنامه هاي خارج دريافت کرده است.

ب- تصوير گواهينامه اختراع که بر اساس اظهارنامه هاي خارجي ثبت شده است.

ج- تصوير هرگونه تصميم نهايي مبني بر رد اظهارنامه خارجي يا رد ثبت اختراع ادعا شده در اظهارنامه خارجي

د- تصوير هر تصميم نهايي بر بي اعتباري گواهينامه اختراع صادر شده بر اساس اظهارنامه خارجي

ماده ۱۱- اداره مالکيت صنعتي تاريخ تقاضا را همان تاريخ دريافت اظهارنامه تلقي خواهد کرد مشروط بر اين که اظهارنامه در زمان دريافت، حاوي نکات زير باشد:

الف- ذکر صريح يا ضمني اين نکته که ثبت يک اختراع تقاضا مي شود.

ب- ذکر نکاتي که شناخت هويت متقاضي را ميسر مي کند.

ج- توصيف اجمالي اختراع

اگر اداره مالکيت صنعتي تشخيص دهد که اظهارنامه در زمان تقاضا فاقد شرايط فوق بوده است، از متقاضي دعوت خواهد کرد تا از تاريخ ابلاغ ظرف سي روز اصلاحات لازم را انجام دهد و تاريخ تقاضا همان تاريخ دريافت اصلاحات مذکور خواهد بود ولي اگر در مهلت تعيين شده اصلاح صورت نگيرد، اظهارنامه کان لم يکن تلقي خواهد شد.

ماده ۱۲- چنانچه در اظهارنامه به نقشه هايي اشاره شود که در آن درج يا ضميمه نشده است، اداره مالکيت صنعتي از متقاضي دعوت مي کند تا نقشه ها را ارائه دهد.اگر متقاضي دعوت را اجابت کرده و نقشه هاي مورد اشاره را ارائه نمايد، اداره مذکور تاريخ دريافت نقشه را تاريخ تقاضا تلقي خواهد نمود. در غير اين صورت، تاريخ تقاضا را همان تاريخ دريافت اظهارنامه قيد نموده و اشاره به نقشه ها را کان لم يکن تلقي خواهد نمود.

ماده ۱۳- پس از قيد تاريخ تقاضا، اداره مالکيت صنعتي اظهارنامه را از نظر انطباق با شرايط مندرج در اين قانون و آئين نامه آن، بررسي خواهد کرد و در صورت تشخيص انطباق، اقدام لازم را براي ثبت اختراع انجام مي دهد. در غير اين صورت اظهارنامه را رد و مراتب را به متقاضي ابلاغ مي کند.

ماده ۱۴- اداره مالکيت صنعتي پس از ثبت اختراع بايد :

الف- درخصوص ثبت اختراع يک نوبت آگهي منتشر کند.

ب- گواهينامه ثبت اختراع را صادر کند.

ج- رونوشت گواهينامه ثبت اختراع را بايگاني و پس از دريافت هزينه مقرر، اصل آن را به متقاضي تسليم کند.

د- به درخواست دارنده گواهينامه اختراع، تغييراتي را در مضمون و نقشه هاي اختراع، به منظور تعيين حدود حمايت اعطاء شده انجام دهد، مشروط بر اينکه در نتيجه اين تغييرات، اطلاعات مندرج در گواهينامه اختراع از حدود اطلاعات مذکور در اظهارنامه اوليه اي که اختراع بر اساس آن ثبت شده است،تجاوز نکند.

ماده ۱۵- حقوق ناشي از گواهينامه اختراع به ترتيب زير است:

الف- بهره برداري از اختراع ثبت شده در ايران توسط اشخاصي غير از مالک اختراع، مشروط به موافقت مالک آن است. بهره برداري از اختراع ثبت شده به شرح آتي خواهد بود:

۱- در صورتي که اختراع در خصوص فرآورده باشد:

اول- ساخت، صادرات و واردات،عرضه براي فروش، فروش و استفاده از فرآورده

دوم- ذخيره به قصد عرضه براي فروش ، فروش يا استفاده از فرآورده

۲- در صورتي که موضوع ثبت اختراع فرآيند باشد:

اول – استفاده از فرآيند.

دوم – انجام هر يک از موارد مندرج در جزء (۱) بند (الف) اين ماده در خصوص کالاهايي که مستقيماً از طريق اين فرآيند به دست مي آيد.

ب- مالک مي تواند با رعايت بند (ج) اين ماده و ماده (۱۷) عليه هر شخص که بدون اجازه او بهره برداري هاي مندرج در بند (الف) را انجام دهد و به حق مخترع تعدي کند و يا عملي انجام دهد که ممکن است منجر به تعدي حق مخترع شود، به دادگاه شکايت کند.

ج- حقوق ناشي از گواهينامه اختراع شامل موارد زير نمي شود:

۱- بهره برداري از کالاهايي که توسط مالک اختراع يا با توافق او در بازار ايران عرضه مي شود.

۲- استفاده از وسايل موضوع اختراع در هواپيماها، وسائط نقليه زميني يا کشتي هاي ساير کشورها که به طور موقت يا تصادفاً وارد حريم هوايي، مرزهاي زميني يا آبهاي کشور مي شود.

۳- بهره برداري هايي که فقط با اهداف آزمايشي درباره اختراع ثبت شده انجام مي شود.

۴- بهره برداري توسط هر شخصي که با حسن نيت قبل از تقاضاي ثبت اختراع يا در مواقعي که حق تقدم تقاضا شده است، قبل از تاريخ تقاضاي حق تقدم همان اختراع، از اختراع استفاده مي کرده يا اقدامات جدي و موثري جهت آماده شدن براي استفاده از آن به عمل مي آورده است.

د- حقوق استفاده کننده قبلي که در جزء (۴) بند (ج) اين ماده قيد شده است، تنها به همراه شرکت يا کسب و کار يا به همراه بخشي که در آن از اختراع استفاده مي شده يا مقدمات از آن فراهم گرديده، قابل انتقال يا واگذاري است.

ماده ۱۶- اعتبار گواهينامه اختراع با رعايت اين ماده، پس از بيست سال از تاريخ تسليم اظهارنامه اختراع منقضي مي شود. به منظور حفظ اعتبار گواهينامه يا اظهارنامه اختراع، پس از گذشت يک سال از تاريخ تسليم اظهارنامه و قبل از شروع هر سال، مبلغي که به موجب آئين نامه اين قانون تعيين مي شود، توسط متقاضي به اداره مالکيت صنعتي پرداخت مي گردد. تأخير در پرداخت، حداکثر تا شش ماه در صورت پرداخت جريمه مجاز است.

در صورتي که هزينه سالانه پرداخت نشود، اظهارنامه مربوط مسترد شده تلقي و يا گواهينامه اختراع، فاقد اعتبار مي شود.

ماده ۱۷- دولت يا شخص مجاز از طرف آن، با رعايت ترتيبات زير، مي توانند از اختراع بهره برداري نمايند:

الف- در مواردي که با نظر وزير يا بالاترين مقام دستگاه ذي ربط منافع عمومي مانند امنيت ملي ،تغذيه، بهداشت يا توسعه ساير بخشهاي حياتي اقتصادي کشور ،اقتضاء کند که دولت يا شخص ثالث از اختراع بهره برداري نمايدو يا بهره برداري از سوي مالک يا شخص مجاز از سوي او مغاير با رقابت آزاد بوده و از نظر مقام مذکور، بهره برداري از اختراع رافع مشکل باشد، موضوع در کميسيوني مرکب از رئيس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور،يکي از قضات ديوان عالي کشور با معرفي رئيس قوه قضائيه ،دادستان کل کشور، نماينده رئيس جمهور و وزير يا بالاترين مقام دستگاه ذي ربط مطرح و در صورت تصويب باکميسيون مذکور ، سازمان دولتي يا شخص ثالث بدون موافقت مالک اختراع ، از اختراع بهره برداري مي نمايد.

ب- بهره برداري از اختراع محدود به منظوري خواهد بود که در مجوز آمده است و مشروط به پرداخت مناسب به مالک مذکور با درنظرگرفتن ارزش اقتصادي مورد اجازه مي باشد.کميسيون پس از رسيدگي به اظهارات آنان و لحاظ کردن بهره برداري در فعاليتهاي غير رقابتي اتخاذ تصميم خواهد کرد. کميسيون مي تواند بنا به درخواست مالک اختراع يا سازمان دولتي يا شخص ثالثي که مجوز بهره برداري از اختراع ثبت شده را دارد، پس از رسيدگي به اظهارات طرفين يا يکي از آنها در محدوده اي که ضرورت اقتضاء نمايد،نسبت به تصميم گيري مجدد اقدام کند.

ج- در صورتي که مالک اختراع ادعا نمايدکه شرايط و اوضاع و احوالي که باعث اتخاذ تصميم شده ديگر وجود ندارد و امکان تکرار آن ميسر نيست و يا اين که ادعا نمايد سازمان دولتي يا شخص ثالثي که توسط کميسيون تعيين شده نتوانسته طبق مفاد تصميم و شرايط آن عمل کند، موضوع در کميسيون مطرح وبررسي و پس از استماع اظهارات مالک اختراع ، وزير يا بالاترين مقام دستگاه ذي ربط و بهره بردار،اجازه بهره برداري لغو شده و حسب مورد اجازه بهره برداري براي مالک يا بهره بردار ديگر صادر مي شود. با احراز شرايط مقرر در اين بند،اگر کميسيون تشخيص دهد حفظ حقوق قانوني اشخاصي که اين اجازه را کسب کرده اند بقاء تصميم را ايجاب مي نمايد آن تصميم را لغو نمي کند.

درمواردي که اجازه بهره برداري توسط کميسيون به شخص ثالثي داده شده است، مي توان آن مجوز را فقط به همراه شرکت يا کسب و کار شخص تعيين شده از طرف کميسيون يا به همراه قسمتي از شرکت يا کسب و کاري که اختراع در آن بهره برداري مي شود، انتقال داد.

د- اجازه بهره برداري موضوع اين ماده ، مانع انجام امور زير نيست:

۱- انعقاد قرارداد بهره برداري توسط مالک اختراع , با رعايت مقررات اين ماده

۲- بهره برداري مستمر از حقوق تفويضي توسط مالک اختراع طبق مندرجات بند (الف) ماده (۱۵)

۳- صدور اجازه استفاده ناخواسته طبق اجزاء (۱) و (۲) بند (ح) اين ماده

ه- درخواست اجازه بهره برداري از کميسيون بايد همراه دليل و سندي باشد که به موجب آن ثابت شود دستگاه دولتي يا شخص مجاز، از مالک اختراع درخواست بهره برداري کرده ولي نتوانسته است اجازه بهره برداري را با شرايط معقول و ظرف مدت زمان متعارف تحصيل نمايد.

رعايت مراتب اين بند، در صورت فوريت ناشي از مصالح ملي يا موارد حصول شرايط قهريه در کشور کلا” به تشخيص کميسيون لازم نخواهد بود، مشروط بر آن که در اين قبيل موارد مالک اختراع در اولين فرصت ممکن از تصميم کميسيون مطلع شود.

و- بهره برداري از اختراع توسط سازمان دولتي يا اشخاص ثالثي که توسط کميسيون تعيين شده اند، براي عرضه در بازار ايران است.

ز- اجازه کميسيون در خصوص بهره برداري از اختراع در زمينه فناوري نيمه هاديها، تنها در موردي جايز است که به منظور استفاده غير تجاري عمومي بوده يا در موردي باشد که وزير يا بالاترين مقام دستگاه ذي ربط تشخيص دهد که نحوه استفاده از اختراع ثبت شده توسط مالک يا استفاده کننده آن غير رقابتي است.

ح- پروانه بهره برداري بدون موافقت مالک، در موارد زير نيز با ترتيباتي که ذکر مي شود قابل صدور است:

۱- در صورتي که در يک گواهينامه اختراع ادعا شده باشد که بدون استفاده از يک اختراع ثبت شده قبلي قابل بهره برداري نيست و اختراع موخر نسبت به اختراع مقدم،متضمن پيشرفت مهم فني و داراي اهميت اقتصادي قابل توجه باشد ، اداره مالکيت صنعتي به درخواست مالک اختراع موخر پروانه بهره برداري از اختراع مقدم را در حد ضرورت، بدون مالک آن ، صادر مي کند.

۲- در مواقعي که طبق چزء (۱) اين بند پروانه بهره برداري بدون موافقت مالک صادر شده باشد ، اداره مالکيت صنعتي به درخواست مالک اختراع مقدم، پروانه بهره برداري از اختراع موخر را نيز بدون موافقت مالک آن صادر مي کند.

۳- در صورت درخواست صدور پروانه بهره برداري بدون موافقت مالک طبق اجزاء (۱) و (۲) اين بند در تصميم مربوط به صدور هر يک از پروانه هاي مذکور، حدود و کاربرد پروانه و مبلغ مناسبي که بايد به مالک اختراع ذي ريط پرداخت شود و شرايط پرداخت، تعيين مي شود.

۴- در صورت صدور پروانه بهره برداري طبق جزء (۱) انتقال آن فقط به همراه اختراع موخر و در صورت صدور پروانه بهره برداري طبق جزء بند (۲) انتقال آن فقط به همراه اختراع مقدم مجاز است.

۵- درخواست صدور پروانه بهره برداري بدون موافقت مالک مشروط به پرداخت هزينه مقرر مي باشد.

۶- در صورت صدور پروانه بهره برداري بدون موافقت مالک ، اجزاء (۱) و(۲) اين بند و بندهاي (ب) تا (و) و نيز بند (ط) اين ماده قابل اعمال است.

ط- تصميمات کميسيون در محدوده بندهاي اين ماده ، در دادگاه عمومي تهران قابل اعتراض است.

ماده ۱۸- هر ذي نفع مي تواند ابطال گواهينامه اختراعي را از دادگاه درخواست نمايد. در صورتي که ذي نفع ثابت کند يکي از شرايط مندرج در مواد (۱)،(۲)،(۴)و صدر ماده (۶) و بند (ج) آن رعايت نشده است يا اين که مالک اختراع ، مخترع يا قائم مقام قانوني او نيست ، حکم ابطال گواهينامه اختراع صادر مي شود.

هر گواهينامه اختراع يا ادعا يا بخشي از ادعاهاي مربوط که باطل شده است، از تاريخ ثبت اختراع باطل تلقي مي شود. رأي نهايي دادگاه به اداره مالکيت صنعتي ابلاغ مي گردد و اداره مزبور آن را ثبت وپس از دريافت هزينه، آگهي مربوط به آن را در اولين فرصت ممکن منتشر مي کند.

ماده ۱۹- چنانچه مالک اختراع بخواهد از اختراع ثبت شده استفاده کند، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور حداکثر ظرف مهلت يک هفته موضوع را به دستگاه يا دستگاههاي ذي ريط منعکس مي نمايد.

دستگاههاي مذکور در خصوص امکان بهره برداري از اختراع حداکثر ظرف مدت دو ماه اظهارنظر نموده و نتيجه را جهت صدور پروانه بهره برداري کتبا” به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور اعلام مي نمايد.